Doorloopjes Blog #4: Gedrag & Relaties
Geschreven door: Maaike Radix – leraar Speciaal Onderwijs (onderwijszorggroep), beleidsmedewerker & onderwijskundige, vicevoorzitter BAB.
Dat de interpersoonlijke relatie tussen de leerkracht en de leerlingen een belangrijk fundament is voor het leren van leerlingen, blijkt uit eerder uitgevoerde onderzoeken van bijvoorbeeld Pianta en Hamre (2009). Maar hoe zorg je voor een goede leerkracht-leerling relatie bij een groep leerlingen uit het speciaal onderwijs met extra ondersteuningsbehoeften?
De doorloopjes van Gedrag & Relaties maken duidelijk dat een leerkracht met zijn leerlingen leerproces gerichte relaties aangaat, waarbij de verwachtingen hoog zijn en iedereen de routines en grenzen kent. In ‘mijn’ onderwijszorggroep besteden we daarom de eerste weken van het schooljaar veel aandacht aan deze routines en die herhalen we veelvuldig. Elke leerling heeft zijn of haar eigen pictobord waarop de activiteiten zijn gevisualiseerd. Zodra de activiteit is afgerond en de time timer gaat, zingt de hele klas “stop, stop, stop wij houden ermee op.” Hierop volgt steevast de vraag: “Juf Maaike mag ik picto kijken?” De leerling loopt naar zijn pictobord, haalt zijn picto eraf en sluit de activiteit af. Hij weet wat er van hem wordt verwacht, wat duidelijkheid en rust biedt.
Daarnaast is het uiteraard van belang om ‘vriendelijk’ te zijn zodat een positieve relatie kan worden opgebouwd. Dit klinkt voor velen als een open deur, maar vooral bij de wijze waarop je dingen zegt tegen leerlingen komt -zeker in het speciaal onderwijs- meer kijken dan het stemgebruik, vriendelijk kijken, de leerlingen bij naam noemen en welkom heten. Zo kijk ik per leerling hoe ik mijn communicatiestijl aan kan laten sluiten bij de ontwikkelingsleeftijd van de leerling. Een leerling met een sociaal-emotionele ontwikkelingsleeftijd van 1,5 jaar vraagt immers meer nabijheid en een andere begeleidingsstijl dan een leerling met een sociaal-emotionele ontwikkelingsleeftijd van 3 jaar.
Een ander belangrijk onderdeel binnen Gedrag & Relaties is positief framen. Bij positief framen maak je als leerkracht gebruik van positieve bekrachtiging, aanmoediging en bevestigend taalgebruik. Naast het bevestigen van positief gedrag, is in de doorloopjes terug te lezen dat het ‘doen alsof het een misverstand is’ ook kan werken. Toen Jochem vorig jaar zijn puzzelwerkje op de grond gooide en boos naast zijn puzzel ging liggen, besloot ik om naast Jochem te gaan zitten. “Jochem, volgens mij ben je onze afspraak even vergeten. De puzzel maken we aan tafel. Dat kan gebeuren.” Jochem ging dicht tegen mij aan zitten, legde zijn hoofd op mijn schouder en knikte bevestigend met zijn hoofd. Vervolgens ruimde Jochem, na een gedragsinstructie van mij, zijn puzzel op en maakte hij de puzzel aan zijn tafel.
Positief framen kan dus zorgen voor een vriendelijke correctie waarbij de leerling wel duidelijk weet wat er van hem wordt verwacht. Vriendelijkheid, duidelijke routines en (hoge) verwachtingen kunnen bijdragen aan een goede leerkracht-leerling relatie en een positief leerklimaat. Hier bewust van zijn en jouw leerkracht gedrag op aanpassen is van groot belang voor een goed positief leerklimaat.
De voorbeelden in deze blog zijn uit het SO. Maar ook in andere sectoren zoals het PO, VO en MBO is de relatie met leerlingen van belang om het gewenste gedrag in de klas te bewerkstelligen. Benieuwd naar voorbeelden uit deze sectoren? Kijk dan naar het webinar van Gert Verbrugge en Shauna Plompen op 15 november.
