Iedereen in het onderwijs móet dit weten!

Geschreven door Karin Zegers, Expertcoach  leerKRACHT en Groeikracht.

Voor iedere uitdaging in de klas is er wel een Doorloopje

 “Iedereen die in het onderwijs werkt móet weten hoe praktisch en effectief Doorloopjes zijn”: vertelt leerkracht Kim van der Wel. Voor iedere uitdaging in de klas is er volgens haar wel zo’n klein wetenschappelijk onderbouwd stappenplannetje dat je direct kunt inzetten. Want dat is volgens Kim in de kern een Doorloopje. Dit gemak gunt ze iedere leerkracht in Nederland. Intern begeleider Mirelle Catalan vult aan: “je hoeft als leerkracht het wiel helemaal niet zelf uit te vinden als je je onderwijs wilt verbeteren. Met Doorloopjes heb je allerlei kleine acties binnen handbereik die directe verbetering van je lessen opleveren”. Met de blik van twee kinderen in een snoepwinkel vertellen ze verder over hun kennismaking en ervaringen met Doorloopjes. Daar willen we natuurlijk alles over horen!  

Kim van der Wel, werkzaam bij stichting Klasse. Daarnaast werkt Kim als leerkracht van groep 5 en als taal-lees coördinator op de Dick Brunaschool in Waddinxveen. 

Mirelle Catalan, werkzaam bij stichting Klasse en Intern begeleider op SO de Startbaan in Gouda.

Wat zijn Doorloopjes?

Als je je onderwijs wil verbeteren dan maak je het best gebruik van de inzichten uit de onderwijswetenschap. Dat wordt ook wel evidence-informed lesgeven genoemd. Onderwijsonderzoek biedt geen keurslijf, maar ondersteunt en versterkt je professionaliteit als leraar. Zo kun je het beste doen wat werkt voor jouw leerlingen, voor wat jij wil bereiken, op een manier die bij jou past.

De Doorloopjes bieden jou als leraar dit contextvrije, evidence-informed handvat voor ieder onderwijs gerelateerd onderwerp dat je maar kunt bedenken. Zoals bijvoorbeeld ‘Feedback als handelingen’. Een Doorloopje bestaat uit een korte introductie en vijf genummerde stappen. Iedere stap bestaat uit een illustratie en een korte omschrijving. De Doorloopjes zijn gebaseerd op de instructieprincipes van Barak Rosenshine, het werk Daniel Willingham, de brede onderwijsmethode van Arthur Shimamura, De vijf strategieën van formatief handelen van Siobhan Leahy en Dylan Wiliam en De ethiek van excelleren van Ron Berger.  Ze zijn, zelf vertaald naar de eigen specifieke context, toepasbaar in veel verschillende contexten, onderwijssoorten en vakgebieden.

Inmiddels zijn er meer dan 150 waardevolle Doorloopjes. Ze zijn verdeeld in slechts zes thema’s. De ervaring leert dat het starten in een bepaald thema vaak sneller werkt om bij het juiste Doorloopje uit te komen dan om te proberen meteen dat ene perfect passende Doorloopje te vinden.

 Uit: Doorloopjes.nl

Ik spreek met Kim van der Wel en Mirelle Catalan. Beiden werken ze voor stichting Klasse, ieder op een andere school en in een andere rol. Kim werkt op de Dick Brunaschool in Waddinxveen als leerkracht van groep 5 en als taal-lees coördinator. Mirelle is Intern begeleider op SO de Startbaan in Gouda.

Wat is Stichting Klasse voor een onderwijsstichting en hoe helpt Doorloopjes jullie?

Stichting Klasse telt volgens de website achttien locaties, met ieder een eigen profiel. Zij onderscheiden zich in onderwijsconcept (Jenaplan, Dalton), in profiel (verhalen, podiumkunsten) en in aanbod (meer- en hoogbegaafdenonderwijs, onderwijs voor anderstaligen). Zo’n 500 medewerkers verzorgen onderwijs aan ongeveer 3.700 leerlingen in de gemeenten Bodegraven-Reeuwijk, Gouda, Waddinxveen en Woerden. Wat verbindt de scholen? Mirelle vertelt: “Dat iedere school goed onderwijs wil geven en dat ze hiervoor gebruik maken van de nieuwste technologieën en meest recente wetenschappelijke inzichten. Ook vinden we het belangrijk dat we elkaar ontmoeten om zo van en met elkaar te leren”. Met behulp van Doorloopjes geven ze praktisch inhoud aan deze verbindende waarden.

Hoe ontdekten jullie Doorloopjes?

Mirelle geeft aan dat ze het gele boek van Doorloopjes op school in de kast hadden liggen. “Maar eerlijk gezegd dacht ik eerder, wat moet ik hier mee?” vervolgt ze. “Tijdens een inspiratiedag namen zowel Kim als ik deel aan een workshop over Doorloopjes. Er ging letterlijk een hele nieuwe wereld voor ons open”. Maykel, de workshopbegeleider, vertelde niet alleen over Doorloopjes, maar hij gebruikte ze vooral direct in de praktijk. Daardoor ging het fenomeen Doorloopjes echt voor Mirelle en Kim leven. Tijdens zijn introductie van de workshop bijvoorbeeld. “Hij vroeg ieder van ons voor zichzelf na te denken over de vraag: wat kan evidence informed werken opleveren voor je leerlingen/studenten/cursisten?”. Deze individuele gedachtes mochten ze daarna delen met degene die naast hen zat. “Tenslotte vroeg hij een aantal plenair wat we hadden gehoord. In de kern paste Maykel in die situatie gewoon het Doorloopje ‘Denken, duo, delen’ toe. Te simpel voor woorden, maar zo effectief. We stonden meteen aan!”

Hoe zijn jullie hier na de workshop binnen jullie eigen scholen verder mee aan de slag gegaan?

“Wij waren zo enthousiast. Dat gunden we onze collega’s ook”: vertelt Kim. Hoe hebben jullie dat aangepakt? Net als wij zijn onze collega’s vooral van ‘doen’ en ‘ervaren’. In een half uurtje namen we ze ervaringsgericht mee. Met als belangrijkste doel dat ieder van hen een concreet handvat had dat ze de dag erop direct in de klas konden toepassen. We startten met de incheckvraag: welk klein dingetje wil je morgen anders in de klas? Vat dat samen in 1 woord. Uiteraard maakten we voor deze check-in dankbaar gebruik van het Doorloopje Denken, duo, delen. Bij het plenair delen kwamen hier woorden uit als weerstand, differentiatie, samenwerken en onrust. “Na een korte inleiding vanuit mijn kant over het waarom, wat en hoe van Doorloopjes heb ik mijn collega’s aan het werk gezet”; zegt Kim. De woorden uit de check-in vormden de basis om op zoek te gaan naar een passend handvat op de site van Doorloopjes. Ik gaf iedere collega ter plekke de tijd om zichzelf aan te melden op de site en om daarna op basis van ‘hun’ woord op zoek te gaan naar een passend Doorloopje. Daar kwamen echt praktisch toepasbare acties uit.

“Onze directeur had als woord klassenconsultatie en ontdekte dat een Doorloopje haar aan de ene kant kan helpen om een leerkracht onderbouwd feedback te kunnen geven op het handelen dat zij ziet in de klas. Aan de andere kant zag mijn directeur de kans om een leerkracht een bepaald Doorloopje als tip mee te geven na afloop van een klassenconsultatie”. Mirelle vult hierop aan dat twee van haar collega’s te maken had met veel wisselingen in de klas en hierdoor wat meer onrust ervaarden. Zij kwamen uit op het Doorloopje Voorspelbaarheid. Hierdoor ontstond bij hen de bewustwording hoe belangrijk het is om in die situatie weer even terug te gaan naar de basis èn ontdekten ze een praktisch handvat. “Zo zie je maar. Of je nou leerkracht, onderwijs-assistent, ondersteuner of directeur bent. Doorloopjes geeft dus openingen voor alle rollen in het onderwijs”: concludeert Kim zelf.

Uit de praktijk van Kim: Verbeteren van het rekenonderwijs op de Dick Bruna school

 Wil je je onderwijs verbeteren? Dan verdwaal je – als je niet oppast – in de hoeveelheid aan informatie op internet. Dan zie je door de bomen het bos niet meer. Kim en haar collega’s ontdekten dat ook toen ze hun rekenonderwijs wilden verbeteren. Met als doel om het rekenonderwijs nog beter te laten aansluiten bij wat de leerlingen nodig hebben. Met behulp van Doorloopjes hielden ze de focus op dat wat wetenschappelijk onderbouwd werkt.

We planden een werksessie met het team over dit onderwerp. Als voorbereiding vroegen we onze collega’s om het artikel Acht praktische handvatten voor op school en in de les voor beter rekenonderwijs door te lezen. Daarin komt ook het directe instructiemodel als handvat in naar voren.

Tijdens de werksessie hebben we in tweetallen een lesontwerp gemaakt voor een rekenles met het Doorloopje 10 instructieprincipes van Rosenshine als basis.

De afspraken om bij elkaar te gaan kijken in de lessen, staan inmiddels gepland. Ik ben dus heel benieuwd naar het effect bij de leerlingen.

Wat levert het werken met Doorloopjes jullie op?

De belangrijkste waarde van Doorloopjes is volgens Kim en Mirelle dat een uitdaging in de groep – die in je hoofd heel groot kan worden – met behulp van Doorloopjes ineens weer heel klein wordt. Je hoeft helemaal geen ingewikkelde dingen te doen om het probleem aan te gaan. Kim vertelt: “met een Doorloopje ontdek je dat je eigenlijk al heel veel doet en welk klein dingetje je kunt aanpassen, zodat die les nog soepeler verloopt”. Mirelle voegt daaraan toe: “Binnen een paar minuten heb je een concreet passend handvat te pakken, dat je direct kunt toepassen in de klas”. Ze vervolgt: “we zijn hier op school best wel geneigd om te beginnen met probleem A en dan eindigen we bij stickers op de vloer plakken om probleem Z op te lossen”. We maken het vaak veel te groot en werken met Doorloopjes helpt je om te focussen op probleem A, hier concrete stappen in te doorlopen en te bekijken of dat werkt. Dat maakt het zo klein en dat geeft energie. Hierdoor kun je morgen al iets concreets gaan doen dat ook nog eens wetenschappelijk onderbouwd is. En werkt het niet voldoende, dan pas je het aan.

Welke tips hebben jullie voor andere scholen die willen werken met Doorloopjes?

Denk niet te lang na en start gewoon, want Doorloopjes kun je echt bij iedere situatie die je anders wilt gebruiken. “We geven onze onderwijscollega’s graag een praktisch voorbeeld cadeau”: zeggen Kim en Mirelle. Want net als bij ons is gebeurd, gaat het dan vast voor je leven. In iedere klas zijn bijvoorbeeld wel kinderen die het lastig vinden om na de instructie aan het werk te gaan. Hoe kun je in die situatie gebruik maken van Doorloopjes?

A. Meld je aan op de website van Doorloopjes

B. Vul je uitdaging in bij de AI assistent